Phân loại ắc quy - Hướng dẫn sử dụng, bảo quản ắc quy

Thị trường sản phẩm Ắc quy hiện nay khá đa dạng, điều này khiến đại đa số người tiêu dùng không thể tránh khỏi việc nhầm lẫn về công dụng & đặc tính của các loại ắc quy, dẫn đến gây khó khăn trong việc chọn mua loại bình phù hợp với nhu cầu đặt ra.
Có người quan niệm "Biết nhiều khổ nhiều", thế nhưng theo Tôi thì bạn tìm hiểu rõ sản phẩm trước khi quyết định mua thì vẫn hơn " Người không biết" đúng không nào ?
Và đây, Tôi xin được phép chia sẻ một vài kiến thức nho nhỏ đến bạn về sản phẩm ắc quy mà bạn nên biết.

Phân loại ắc quy - Tên gọi & Công dụng của chúng

1. Ắc quy châm nước :

Đối với loại sản phẩm ắc quy này, người dùng cần phải châm nước định kỳ để thực hiện bảo trì, bảo dưỡng ắc quy. Nếu bạn không thực hiện châm nước cho ắc quy kịp thời, ắc quy sẽ mất dần khả năng tích điện và phóng điện. Các nút châm nước của dòng sản phẩm này được thiết kế nổi lên (lộ thiên) để tiện lợi cho việc châm dung dịch axit mỗi khi bạn cần bảo trì. Yếu điểm của loại bình ắc quy này là khi tích điện và phóng điện ắc quy sẽ bốc mùi hôi rất khó chịu. Đó cũng chính là lý do tại sao nó được thiết kế hầu hết cho các ứng dụng ngoài trời (Outdoor), chủ yếu là khởi động máy móc thiết bị (như xe máy, ô tô, máy phát,...). Nếu đặt nằm ngang hoặc úp xuống, điện dịch sẽ tràn ra ngoài gây ô nhiễm môi trường. Hãy nhớ, đây là dòng ắc quy khởi động, không dùng cho những mục đích khác ngoài khởi động - Starter.

2. Ắc quy miễn bảo dưỡng (MF - Maintenance Free) :

Dòng sản phẩm này có cùng công dụng như dòng ắc quy châm nước, nhưng giúp cho người dùng rảnh tay hơn một chút. Thuật ngữ miễn bảo dưỡng (Maintainance Free) nghĩa là chúng ta không cần phải "lom khom", "loay hoay", "hì hục" bưng bê tháo lắp ắc quy cho mỗi lần châm dung dịch axit như loại sản phẩm trên. Với loại ắc quy này, bạn chỉ việc mua xài đến khi hết tích điện (hỏng) thì có thể vứt bỏ đi. Người ta hay gọi dòng sản phẩm này là "khô", nhưng thực chất không phải như vậy. Ở đây ta cùng thống nhất với nhau tên gọi đúng bản chất của nó là "miễn bảo dưỡng" nhé. Tại sao vậy ? Vì đây là dòng ắc quy axit chì, cadium được thiết kế cho mục đích khởi động. Mà đã là axit với chì mà bảo là khô thì nghe không lọt tai. Nếu không nhúng bản cực vào trong môi trường a-xít thì phản ứng hóa học nào xảy ra? Chưa tin ư? Thử liền - lôi một em ra cho nằm sấp, nằm nghiêng, nằm ngang, nằm kiểu gì cũng được miễn là không được để đứng. Cược với bạn là 5 phút sau, nước non sẽ lênh láng cả nhà. Người bán thì cứ bảo "khô" cho dễ bán nhưng bạn là người mua cần phải nên tỉnh táo vấn đề này. Ở trong ắc quy này phải có nước (dung dịch axit) và bản cực. Do nó không cần phải châm nước nên dàn nút châm nước được quy ẩn xuống dưới mặt phẳng của ắc quy. Điện cực của ắc quy này cũng rất to phù hợp với nhu cầu khởi động.

Xin nhắc lại, đây là dòng ắc quy khởi động, tuyệt đối không nên dùng cho bộ lưu điện UPS (hoặc kích điện). Tuy giá thành có rẻ hơn phần nào so với ắc quy chuyên dụng cho UPS, nhưng nếu chỉ vì thế thì mình xin nói rằng: sức khỏe của bạn còn quý hơn nhiều. Vì khi nạp điện (charge) và khi phóng điện (discharge), axit phản ứng với chì sản sinh ra khí cực độc, rất nguy hại cho những người xung quanh. Vậy ắc quy cho UPS là loại nào?

3. Ắc quy AGM VRLA :

Ắc quy kín khí (AGM - Absorbent Glass Mat) với van điều áp (VRLA - Valve Regulated Lead Acid): Hãy gọi dòng sản phẩm này là kín khí nhé (một số người hay gọi là khô kín khí - nhưng ở đây - chúng ta cùng thống nhất là kín khí). Kín với cả khí thì dung dịch đố mà tràn ra được. Bạn có thể gá nó theo chiều nào bạn muốn - nước vẫn không thể lọt ra ngoài. Tại sao không gọi là khô kín khí như người ta thường gọi? Đơn giản vì đây cũng là ắc quy chì - axit, nhưng được đóng kín với hệ thống van điều áp tích hợp - đủ an toàn cho người sử dụng. Dòng này được ứng dụng rất rộng từ dân dụng cho đến công nghiệp. Nhà sản xuất thường chia ra nhiều mục đích và cấp độ khác nhau để ứng dụng cho dòng sản phẩm này. Từ lưu điện cho hệ thống đèn khẩn cấp, thiết bị an ninh, UPS, cho đến xe đạp điện, quang năng, phong năng, ứng dụng viễn thông, điện lực...Tuy nhiên, nhìn chung chúng được phân cấp theo hai nhóm chính là ứng dụng standby và deep cycle. Xe điện, quang năng, phong năng thuộc nhóm deep cycle, còn lại thuộc về nhóm standby.

4. Ắc quy AGM Gel (Semi gel):

Dòng sản phẩm này được phát triển dựa trên dòng AGM VRLA. Chỉ khác mỗi một điểm là trên bề mặt của AGM VRLA được phủ thêm một lớp gel. Lớp gel này có khả năng làm chậm quá trình bay hơi (thoát khí) của dung dịch bên trong ắc quy. Điều này đồng nghĩa với tuổi thọ của ắc quy cũng được nâng lên.

5. Ắc quy 100% Gel (Pure Gel):

Dòng sản phẩm này là đỉnh cao của AGM Gel. Tuy nhiên, giá thành đang là một trở ngại lớn cho người sử dụng.

6. Ắc quy khô:

Bạn sẽ bắt gặp loại ắc quy này nếu bạn tháo remote ti vi, máy điều hòa, hay thỏi pin máy điện thoại, laptop,...

Một số gợi ý giúp bạn sử dụng, bảo quản, và tối ưu công dụng của ắc quy:

- Khi mới mua về, bạn nên nạp điện cho ắc quy no rồi mới đem vào sử dụng (nạp không tải). Thời gian nạp điện thông thường (với dòng nạp quy chuẩn bằng 1/10 so với dung lượng của ắc quy) sẽ khoảng 10 giờ. Khi xuất xưởng, ắc quy thông thường đã được nạp đầy, tuy nhiên từ khi xuất xưởng đến lúc bạn mua về luôn có 1 khoảng thời gian trung chuyển, lưu kho nhất định. Khoảng thời gian này càng lâu thì mức độ tự phóng điện (self life) của ắc quy càng nhiều (lượng điện tự hao hụt cho phép của ắc quy AGM khoảng 3%/ tháng và 100% Gel là 2%/ tháng), tự phóng điện của ắc quy vào khoảng 12%-20%/ 06 tháng. Đây cũng chính là lý do nhà sản xuất luôn khuyên bạn nếu không sử dụng trong vòng 6 tháng thì phải đem ắc quy nạp no rồi mới lưu kho trở lại. Tham khảo trong catalogue sản phẩm mục "Capacity Retention Characteristic".

- Nhiệt độ môi trường có ảnh hưởng rất lớn đến tuổi thọ của ắc quy. Nhiệt độ lý tưởng cho ắc quy hoạt động là từ 0℃-25℃, Nhiệt độ cao nhất không được phép vượt quá 60℃. Ngưỡng an toàn đối với ắc quy khi nạp < 40℃ | Phóng < 50℃ | Lưu kho < 40℃. Người ta đồn rằng, cứ mỗi 8 độ tăng lên từ chuẩn lý tưởng (tuổi thọ thiết kế được xác định tại 25℃), thì tuổi thọ của ắc quy sẽ giảm đi một nửa. Các bạn có thể tham khảo thêm về mục này trong catalogue của từng sản phẩm - "Effect of Temperature on Capacity 25℃"

- Ắc quy phóng điện càng sâu (flat - cạn kiệt) thì vòng đời của ắc quy càng ngắn. Ví dụ, nếu ắc quy mỗi lần phóng điện đến mức cạn kiệt (tức phóng hết 100% điện tích trong ắc quy), thì vòng đời của ắc quy là khoảng 250 lần (phóng + nạp = 1 vòng); nếu phóng chỉ 50% thì khoảng gần 500 vòng; nếu phóng 30% thì vòng đời lên tới 1300 vòng. Do vậy, bạn nên chọn dung lượng ắc quy càng lớn hơn so với nhu cầu thực tế của bạn càng tốt.

- Dòng nạp: Dòng nạp quá lớn chỉ làm cho ắc quy mau bị phù mà thôi. Các bạn nên dùng dòng quy chuẩn là 1/10 dung lượng của ắc quy hoặc nhỏ hơn tí.

- Điện áp nạp : Điện áp quá cao sẽ làm cho ắc quy bị trương phù, điện áp quá thấp sẽ không nạp đủ điện cho ắc quy. Nếu phụ nạp thường xuyên thì điện áp nạp của charger đối với ắc quy 12VDC sẽ là từ 13.50VDC đến 13.80VDC; đối với ắc quy 6VDC là 6.75VDC - 6.90VDC; đối với ắc quy 2VDC là 2.21VDC - 2.25VDC; Nếu nạp theo chu kỳ thì điện áp nạp tương ứng sẽ là: 14.4VDC - 15.0VDC/ 7.20VDC - 7.50VDC/ 2.33VDC - 2.36VDC.

- Bảo trì ắc quy định kỳ cũng là một cách nâng cao tuổi thọ cho bình ắc quy.

Lời kết

Bên trên là toàn bộ những kiến thức cơ bản nhất nhưng rất hữu ích dành cho bạn trước khi quyết định chọn mua cho mình một sản phẩm ắc quy phù hợp nhất với nhu cầu. Hy vọng  thông qua bài viết này, bạn sẽ có sự lựa chọn thật chuẩn xác và tối ưu chi phí đầu tư nhất.

Trân trọng kính chào,